Πτηνά

Το Μουσείο διαθέτει μια πλούσια συλλογή ενδημικών και αποδημητικών πτηνών που ζουν κυρίως στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αλλά και σε άλλες ηπείρους. Ορισμένα απ’ αυτά είναι σπάνια, άλλα κινδυνεύουν με αφανισμό και προστατεύονται, ενώ κάποια έχουν ήδη εξαφανιστεί. Λόγω της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας, που συνορεύει με τρεις ηπείρους, καθίσταται ένας από τους πιο πλούσιους σε βιοποικιλότητα τόπους. Από τα 475 είδη πουλιών που υπολογίζεται ότι ζουν στην Ευρώπη, τα 436 είδη ευδοκιμούν στην Ελλάδα, είτε την διασχίζουν κατά την αποδημία τους.

Ως εκ τούτου, η συλλογή από πτηνά του Μουσείου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στην Ελλάδα και θα ανανεώνεται συνεχώς με νέα εκθέματα. Αποτελεί πόλο έλξης, που εμπλουτίζει τις γνώσεις για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν πολλά από τα είδη που εκτίθενται και αναδεικνύει την ανάγκη προστασίας τους.

Παρακάτω σας παρουσιάζουμε ορισμένα από τα εκθέματά μας:

Κοινή Γερακίνα (Buteo buteo)

Ενήλικο, Ανοιχτόχρωμη φάση

Η γερακίνα είναι από τα πιο κοινά αρπακτικά στην Ελλάδα. Συναντάται σε ποικιλία βιοτόπων χρειάζεται όμως τουλάχιστον κάποιες συστάδες δέντρων για φώλιασμα και κούρνιασμα –ιδανικό ενδιαίτημα είναι οι παρυφές δασών ή ένα μωσαϊκό ανοιχτής περιοχής και δάσους. Η κοινή γερακίνα τρέφεται με ποντίκια, πουλιά, ερπετά και αμφίβια. Αναπαράγεται σε δάση ή δέντρα που βρίσκονται κοντά σε ανοιχτές εκτάσεις.

Χρυσαετός (Aquila chrysaetos)

Κινδυνεύον (στην Ελλάδα)

Ο Χρυσαετός είναι ένας μεγάλος σε μέγεθος αετός που διαθέτει μακριές φτερούγες και μακριά φτερά. Συναντάται σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Θράκης και της Μακεδονίας, στην οροσειρά της Πίνδου, σε ελάχιστες θέσεις στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη. Ο Χρυσαετός τρέφεται με θηλαστικά, όπως λαγούς και αλεπούδες, πουλιά, ερπετά και πτώματα. Στην ηπειρωτική Ελλάδα, πολύ συχνά ρίχνει χελώνες από ψηλά για να σπάσει το καβούκι τους, ώστε να μπορέσει να τις φάει. Φτιάχνει πολύ μεγάλη φωλιά σε γκρεμούς ή πάνω σε μεγάλα δέντρα και γεννά 1-2 αυγά. Δυστυχώς, ο Χρυσαετός απειλείται από τη λαθροθηρία, την παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων και την υπερθήρευση ειδών διατροφής του. Θεωρείται προστατευόμενο είδος.

Θαλασσαετός (Haliaeetus albicilla)

Κρισίμως Κινδυνεύον (στην Ελλάδα)

Το είδος του Θαλασσαετού συναντάται μόνο σε μεγάλους υγροτόπους (δέλτα ποταμών, λιμνοθάλασσες, λίμνες) της Θράκης καθώς και της Ανατολικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Ο Θαλασσαετός τρέφεται κυρίως με ψάρια, υδρόβια πουλιά, θηλαστικά και ψοφίμια και φωλιάζει στα μεγάλα δέντρα σε πεδινά δάση. Απειλείται κυρίως από την υποβάθμιση των βιοτόπων του (υγρότοποι) καθώς και από τη λαθροθηρία, τα δηλητηριασμένα δολώματα. Ο Θαλασσαετός είναι προστατευόμενο είδος.

Λεπτομύτα (Numenius tenuirostris)

Η Λεπτομύτα (Numenius tenuirostris) είναι ένα από τα σπανιότερα και πλέον απειλούμενα είδη παρυδάτιων πουλιών στον κόσμο. Έχει χαρακτηριστεί ως κρισίμως κινδυνεύον παγκοσμίως και ο πληθυσμός της εκτιμάται ότι δεν ξεπερνά τα 50 άτομα παγκοσμίως! Αναπαράγεται στην τάιγκα (βόρεια δάση κωνοφόρων) της Σιβηρίας και μεταναστεύει νοτιοδυτικά, προς την κεντρική και ανατολική Ευρώπη και τη Β. Αφρική. Στην Ελλάδα η λεπτομύτα έχει παρατηρηθεί κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση κυρίως στην δυτική και βόρεια πλευρά της χώρας (κυρίως Δέλτα του Έβρου, Πόρτο Λάγος κ.α.) με καταγραφές σε λιμνοθάλασσες, αλμυρούς βάλτους, λασπότοπους, αμμώδεις ακτές. Τρέφεται με έντομα. Είναι προστατευόμενο είδος.

Λευκοκέφαλος θαλασσαετός (Haliaeetus leucocephalus)

Ο Λευκοκέφαλος θαλασσαετός (Haliaeetus leucocephalus) είναι ένας xαρακτηριστικός αετός με σκούρο καφέ, ομοιόμορφο φτέρωμα και άσπρο κεφάλι και ουρά. Συναντάται στη Βόρειο Αμερική κοντά σε μεγάλους υγροτόπους με αφθονία τροφής και μεγάλα σε ηλικία δέντρα για φώλιασμα. Ο λευκοκέφαλος αετός τρέφεται κυρίως με ψάρια τα οποία αρπάζει με τα μεγάλα νύχια του μέσα από το νερό. Φτιάχνει την μεγαλύτερη φωλιά που έχει καταγραφεί πάνω σε δέντρο με διαστάσεις μέχρι 4 μ. βάθος και 2,5 μέτρα πλάτος. Από το 1782 αποτελεί εθνικό σύμβολο των Η.Π.Α.

Βουκεφάλα (Bucephala clangula)

Η Βουκεφάλα (Bucephala clangula) αναπαράγεται σε λίμνες και ποτάμια των βορείων δασών κωνοφόρων της Σκανδιναβίας, της ανατολικής Ευρώπης, της Ρωσίας, του Καναδά και των Η.Π.Α. Περνάει το χειμώνα νοτιότερα σε παράκτια νερά ή σε ανοιχτές λίμνες. Στην Ελλάδα, συναντάται ως χειμερινός επισκέπτης κυρίως στις λίμνες της Μακεδονίας. Φωλιάζει σε κοιλότητες δέντρων. Η βουκεφάλα τρέφεται με υδρόβιους οργανισμούς καθώς και με βατράχια, μικρά ψάρια. Η Ισλανδική Βουκεφάλα (Bucephala islandica) αναπαράγεται σε δασωμένες λίμνες της βορειοδυτικής Βορείου Αμερικής. Αποικίες αναπαραγωγής υπάρχουν όμως και στον ανατολικό Καναδά, τη Γροιλανδία και την Ισλανδία. Κάποιοι πληθυσμοί, της ισλανδικής βουκεφάλας, περνάνε το χειμώνα κατά μήκος του Ειρηνικού ωκεανού, στην Αλάσκα και Καναδά και την βορειανατολική ακτή της Βόρειας Αμερικής. Φωλιάζει σε κοιλότητες μεγάλων σε ηλικία δέντρων και τρέφεται με υδρόβια έντομα, φυτά, σαλιγκάρια και οστρακοειδή. Η πιο χαρακτηριστική διαφορά της Ισλανδικής Βουκεφάλας, που βρίσκεται στα αριστερά της φωτογραφίας, και της κοινής Βουκεφάλας, στα δεξιά, είναι το μέγεθος και το σχήμα των λευκών κηλίδων που βρίσκονται μεταξύ των ματιών και του ράμφους.

Χιονόγλαυκα (Bubo scandiacus)

Η Χιονόγλαυκα (Nyctea scandiaca) είναι μία μεγάλη και δυνατή κουκουβάγια με κίτρινα μάτια. Το ενήλικο αρσενικό είναι σχεδόν κάτασπρο ενώ το ενήλικο θηλυκό είναι λευκό με σκούρες κηλίδες στο κεφάλι και σε κάποια μέρη του σώματος. Η χιονόγλαυκα αναπαράγεται σε ανοιχτές περιοχές της Αρκτικής τούνδρας στην Αλάσκα, Καναδά και Ευρασία. Επειδή είναι νομαδικό είδος συχνά συναντάται και νοτιότερα, ακολουθώντας τη λεία του. Τρέφεται κυρίως με μικρά θηλαστικά, κυρίως τρωκτικά, και πουλιά. Φωλιάζει στο έδαφος και γεννά 3 έως 11 αυγά.

Σπουργιτογλαύκα (Glaucidium passerinum)

H Σπουργιτογλαύκα (Glaucidium passerinum) συναντάται στα δάση της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης μέχρι τη Σιβηρία, συνήθως στις παρυφές. Στην Ελλάδα, είναι σπάνιο πουλί και συναντάται σε δάση ερυθρελάτης στη Ροδόπη. Είναι η μικρότερη σε μέγεθος κουκουβάγια στην Ευρώπη. Η Σπουργιτογλαύκα τρέφεται με άλλα πουλιά καθώς και μικρά θηλαστικά και φωλιάζει σε τρύπες δέντρων ή παλιές τρύπες δρυοκολαπτών, όπου γεννά 4 με 7 αυγά.

Κόνδορας των Άνδεων (Vultur gryphus)

Σχεδόν απειλούμενο (Διεθνώς)

Ο Κόνδορας των Άνδεων (Vultur gryphus) συναντάται στην οροσειρά των Άνδεων και στις γειτονικές ακτές του Ειρηνικού της Νοτίου Αμερικής. Προτιμάει τα ανοιχτά λιβάδια και αλπικές περιοχές μέχρι τα 5.000 μ. Ο αρσενικός κόνδορας έχει μια χαρακτηριστική σκούρα κόκκινη προεξοχή στο μέτωπο του κεφαλιού. Ο θηλυκός κόνδορας γεννάει 1 με 2 αυγά. Ο κόνδορας έχει ένα σημαντικό ρόλο στην παράδοση και μυθολογία των περιοχών των Άνδεων και αποτελεί εθνικό σύμβολο για την Αργεντινή, Βολιβία, Χιλή, Κολομβία, Ισημερινό και Περού.Αποτελεί σχεδόν απειλούμενο διεθνώς είδος και οι πληθυσμοί του κινδυνεύουν κυρίως από τον άνθρωπο.

Άνουρος Αετός (Terathopius ecaudatus)

Ο μεσαίου μεγέθους Άνουρος αετός ή Αετός Μπατελέρ (Terathopius ecaudatus) είναι ένα ενδημικό αρπακτικό που ζει κυρίως στην Αφρική και συναντάται σε ανοιχτές σαβάνες και λιβάδια της υποσαχάριας Αφρικής και περιοχές της νότιας Αραβίας. Το μήκος του κυμαίνεται στα 55-70 cm, το άνοιγμα φτερών στα 170-186 cm και το βάρος του 2-2,6 kg. Η ουρά του είναι τόσο κοντή που όταν πετάει το πόδια προεξέχουν. Τρέφεται με θηλαστικά, πουλιά, ερπετά, ψοφίμια και έντομα και σποραδικά με αυγά άλλων πουλιών και καβούρια. Ο Άνουρος αετός ζευγαρώνει δια βίου και γεννά 1 αυγό.Απειλές: Ο Άνουρος αετός κατατάσσεται στα σχεδόν απειλούμενα (Διεθνώς) είδη. Απειλείται από την υποβάθμιση των βιοτόπων του, τα φυτοφάρμακα, τη λαθροθηρία.

Ασπροπάρης (Neophron percnopterus)

Κινδυνεύον

Ο Ασπροπάρης (Neophron percnopterus) είναι καλοκαιρινός επισκέπτης της Ελλάδας, κυρίως σε ημιορεινές περιοχές στην Ήπειρο, Θεσσαλία καθώς και στη Μακεδονία και Θράκη. Το μήκος του φτάνει τα 55 με 65 cm, το άνοιγμα φτερών του στα 155-170 cm και το βάρος του τα 2 kg. Τρέφεται σε μεγάλο βαθμό με πτώματα και με μικρά σπονδυλόζωα, όπως χελώνες. Ο θηλυκός ασπροπάρης γεννά 1-2 αυγά. Είναι ένα πολύ έξυπνο πουλί, χρησιμοποιεί εργαλεία (πέτρες) για να σπάει τα αυγά των στρουθοκαμήλων και έχει τη δυνατότητα να μεταδίδει αυτή του τη γνώση στις επόμενες γενιές.

Οικολογία: Ο Ασπροπάρης κατά τη δεκαετία του ’80 αριθμούσε περί τα 200 με 250 ζευγάρια, με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση του στην περιοχή των Μετεώρων. Σήμερα, δεν ξεπερνά τα 20 ζευγάρια γεγονός που τον καθιστά κρισίμως κινδυνεύον είδος. Οι σημαντικότερες απειλές για το είδος του ασπροπάρη είναι η παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για τον έλεγχο σαρκοφάγων θηλαστικών καθώς και η μείωση της εκτατικής κτηνοτροφίας που περιορίζει τη διαθέσιμη τροφή. Βρίσκεται υπό καθεστώς προστασίας.

Στο Μουσείο μας ο Ασπροπάρης έχει τοποθετηθεί στο διόραμα των Μετεώρων. Αποτελεί Βικτωριανό έκθεμα, δηλαδή έχει ταριχευθεί επί βασίλισσας Βικτωρίας της Αγγλίας.

Αγριόκουρκος (Tetrao urogallus) 

Ο Αγριόκουρκος (Tetrao urogallus) απαντάται στις βόρειες περιοχές της Ευρώπης και της δυτικής και κεντρικής Ασίας, σε ώριμα δάση κωνοφόρων, με παρουσία και άλλων φυτικών ειδών και μικρά ξέφωτα. Στην Ελλάδα συναντάται σπάνια και τοπικά, σε μικτά δάση κυρίως στη δυτική Ροδόπη. Το αρσενικό άτομο είναι πολύ μεγαλύτερο σε μέγεθος από το θηλυκό και έχει μακριά ουρά την οποία ανοίγει σαν βεντάλια και επιδεικνύει στο θηλυκό κατά την αναπαραγωγική περίοδο. Τον χειμώνα τρέφεται αποκλειστικά με πευκοβελόνες ενώ την άνοιξη και το καλοκαίρι με έντομα και άλλα είδη φυτών.Ο πληθυσμός του στην Ελλάδα απειλείται από το παράνομο κυνήγι, από την διάνοιξη δασικών δρόμων και τη μη ελεγχόμενη υλοτομία. Είναι προστατευόμενο είδος.

Λαγόποδας (Lagopus lagopus)

Ο Λαγόποδας (Lagopus lagopus) είναι πουλί με χαρακτηριστικά στρογγυλεμένο σώμα και φτέρωμα στα δάχτυλα. Τον χειμώνα έχει κατάλευκο φτέρωμα ενώ το καλοκαίρι καστανοκόκκινο. Είναι μόνιμος κάτοικος των ψυχρών περιοχών: απαντάται στον Βορρά, σε δάση με σημύδες, ή κωνοφόρων και στην τούνδρα. Είναι φυτοφάγο πουλί, ενώ τα ανήλικα πουλιά του είδους τρέφονται και με έντομα.Στη συλλογή του Μουσείου οι Λαγόποδες φορούν την χειμωνιάτικη ενδυμασία τους και αποτελούν ζευγάρι (αρσενικό και θηλυκό).